Menopauza je biološki proces kod žena koji može uzrokovati razne problematične simptome, poput talasa vrućine i emocionalne promjene, ali takođe može povećati rizik od smrtnosti usljed naknadne osteoporoze i smanjene funkcije metabolizma.

Iako se hormonska terapija (HRT) smatra najefikasnijim načinom lečenja ovih simptoma, njezina je upotreba povezana sa povećanim rizikom od razvoja raka dojke, karcinoma endometrija i tromboembolijskih događaja. Sojini izoflavoni široko se koriste kao sigurnija alternativa HRT-u.

Iako estrogen ostaje najefikasnija terapija za ublažavanje valunga u menopauzi (odobreno od strane američke Uprave za hranu i lijekove (FDA)), nek žene radije pribjegavaju modifikovanju načina života i okreću se botaničkim dodacima prehrani sa pretpostavkom da su ove prirodne supstance relativno sigurne i efikasne.

Poslednjih godina upotreba soje, kao namirnice koja može ublažiti simptome menopauze, dobila je sve više na važnosti u naučnim istraživanjima.

Djelovanje sojinih izoflavona na žene u menopauzi

Epidemiološke studije na ženama u Japanu sugerišu da konzumacija proizvoda od soje ima zaštitni efekat protiv simptoma menopauze. U Japanu ukupan unos izoflavona iz soje u prosjeku iznosi od 25 do 50 mg dnevno. Mali deo azijske populacija (<10%) dnevno unosi više od 100 mg izoflavona.

Važno je napomenuti da pojava kardiovaskularnih poremećaja uopšte, pa i kod žena u menopauzi, značajno manja u azijskim zemljama u odnosu na Evropu i SAD. Simptomi menopauze su mnogo slabije izraženi, a učestalost karcinoma dojke i endometrijuma kod žena (naročito Kineskinja) je značajno rjeđa.

Ovakve pojave povezane su sa velikim udjelom soje i hrane na bazi soje u ishrani stanovnika azijskih zemalja. U zavisnosti od sorte i porijekla, soja sadrži 0,5-4 mg/g ukupnih izoflavona (heterozidi genisteina i daidzeina); prosječno 2 g/kg. Smatra se da stanovnici Azije, u prosjeku, konzumiraju 50 g soje dnevno, što iznosi 30-45 mg ukupnih izoflavona. U zapadnim zemljama prosjek je 1 g soje na dan, odnosno oko 1 mg izoflavona.

Izoflavoni se vezuju za estrogenske receptore u određenim ćelijama u telu i proizvode slabe estrogene efekte, posebno kada je neadekvatna količina estrogena prisutna u telu.

Sojine sjemenke bogate su izoflavonima (genistein, 70-80% ukupnih izoflavona, daidzein, glicitein). Djeluju na ß-estrogenske receptore u centralnom nervnom sistemu, kostima, zidovima krvnih sudova i urogenitalnom traktu.

Preko 20 studija na ljudima testiralo je hipotezu da proizvodi od soje ublažavaju simptome nakon menopauze. U ovim studijama, žene u perimenopauzi, kao i žene u postmenopauzi koji su patile od simptoma menopauze konzumirale su proteine ​​soje 4 sedmice ili duže. Ova ispitivanja su pokazala da izoflavoni soje imaju blagotvorno dejstvo na zdravlje žene tokom i nakon menopauze.

Djelovanje sojinih izoflavona na žene u menopauzi

Takođe, objavljena je pilot-studija koja je obuhvatila 29 žena u perimenopauzi i 21 ženu u postmenopauzi. Tokom ovih istraživanja obje grupe žena su koristile 100 mg izoflavona soje tokom 12 sedmica. Upitnik sa skalom ocjene menopauze (MRS) primijenjen je na pacijente pre početka terapije sojinim izoflavonom i na kraju lečenja.

Među ženama u perimenopauzi najveći rezultat su dobili simptomi psihološkog domena. Urogenitalni simptomi bili su najgori među ženama u postmenopauzi. Poslije 12 nedjelja lečenja, ukupni rezultati su se značajno poboljšali za 19,55%, odnosno za 12,62% kod žena u perimenopauzi i postmenopauzi. Najveće poboljšanje zabilježeno je na rezultatima naleta vrućina u obje grupe, a najmanje poboljšanje pokazali su simptomi urogenitalne subskale.

Sojin izoflavoni poboljšavaju MRS rezultat i kod žena u perimenopauzi i u postmenopauzi. Kako su najefikasniji za somatske i psihološke simptome, njihova upotreba može biti korisna tokom perimenopauze.

Djelovanje sojinih izoflavona na žene u menopauzi

Neki autori preporučuju 30-100 mg/dan izoflavona soje. Različiti su rezultati o dejstvu vrućine (npr. 70 mg genisteina iz soje smanjilo je frekvenciju VV za 61% u odnosu na 21% placeba; 42 i 58 mg/dan izoflavona soje nije bilo učinkovito). Postoji pretpostavka da na rezultate studija utiče nivo ekvola (nesteroid sa estrogenskim učinkom koji nastaje pomoću intestinalne flore iz diadzeina; između 30-50% odraslih ne može produkovati ekvol nakon konzumiranja soje).

Navodi se da proizvodi koji sadrže protein soje (a ne samo čiste izoflavone soje) mogu sniziti nivo holesterola kod žena u postmenopauzi (pokazano je sniženje omera LDL/HDL od 5-11%, a LDL-a od 6-15%).

Treba naglasiti da postoje i studije u kojima soja, odnosno izoflavoni, nisu pokazali značajne efekte u poboljšanju simptoma menopauze.

Iako izoflavoni nikada neće biti toliko delotvorni kao hormonska terapija u ublažavanju simptoma menopauze, ipak istraživanje je pokazalo da bi 70 % žena bilo zadovoljno nehormonskom intervencijom koja bi osigurala najmanje 50 % smanjenja talasa vrućine. Konzumiranje soje, zbog sadržaja izoflavona, može biti od koristi za žene koje iz određenog razloga ne uzimaju ili ne mogu primati hormosnku terapiju.

2153

Literatura

1. Ahsan, M., Mallick, A. (2017) The Effect of Soy Isoflavones on the Menopause Rating Scale Scoring in Perimenopausal and Postmenopausal Women: A Pilot Study.

2. Dixit, A. et al (2011) Opportunity, Challenge and Scope of Natural Products in Medicinal Chemistry.

3. Kovačevi, N., Kundaković, T. (2005) Biljni proizvodi u prevenciji i terapiji blažih oblika simptoma menopauze. Institut za farmakognoziju, Farmaceutski fakultet Univerziteta u Beogradu.

4. Kovačevi, N., Kundaković, T. (2010) Hormonima slični sastojci biljaka. Institut za farmakognoziju, Farmaceutski fakultet Univerziteta u Beogradu.

5. Pranjković, Lj., Biljni doprinos smanjenju tegoba u menopauzi.